کاخ مروارید

«کاخ مروارید» یا «کاخ شمس» در مهرشهر کرج، در استان البرز جای دارد. این کاخ میان سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ خورشیدی از سوی بنیاد «فرانک لوید رایت» و به دست «وسلی پیترز» و همکاری «ویلیام کیس» و «نظام عامری» برای شمس پهلوی پی‎ریزی شد. شمس پهلوی که از بیماری آسم رنج می ­برد، به سفارش پزشکان، مهرشهر کرج را برای زندگی برگزید. هزینه ساخت کاخ شمس در زمان خود یک میلیارد دلار بوده است. کاخ شمس کرج در شمار فهرست آثار ملی ایران جای دارد.

زمین کاخ شمس ۱۱۱ هکتار وسعت دارد و کوشک آن ۲۵۰۰ متر و چهارگوش است. سازه کوشک از بتُن ساخته شده و مانند یک سفره‌ ماهی است که صدفی را در برگرفته است. همچنین یک سقف مارپیچ و دارای نورگیر و دانه­ های مروارید سراسر بام و بخش­ها را پوشش می ­داده است.

دریاچه کاخ در میانسرا قرار دارد که همانند باله‌های سفره‌ ماهی در گوشه شمالی و بیرون کاخ گسترده شده و از سه جهت ساختمان را در برگرفته ‌است. عمق این دریاچه چنان ساخته شده است که امکان قایق­رانی در آن وجود داشته باشد.

سازه کوشک از بخش­های گوناگونی مانند گنبد بزرگ، گنبد کوچک، تالار طلایی بار، دفترهای کاری، تالار پذیرایی، پلکان شیبدار، راهروهای اکریلیک، آرایه­های کلیسایی، سالن سینما و تئاتر با گنجایش ۹۹ نفر، سرای بیلیارد، استخر آب، آب‌نما، بخش نگهداری پرندگان، پنجره­های تاق­دار، اتاق صدف، اتاق ناهارخوری و اتاق‌های خواب تشکیل شده است.

نوررسانی به کاخ جدای از نورگیرهای بسیار، با چراغ­های سقفی و لوسترها فراهم آمده و در لایه­ها و رویه­های شیشه ­ای فراوان به کار رفته در ساختار این سازه بازتاب یافته و دوچندان شده است.

کاخ شمس که نمونه ­ای والا از معماری سده بیستم در ایران و یکی از یادگارهای تاریخی شهرستان کرج است، پس از دهه­ ها نشت آب به بتُن در سازه بنیادین و نابودی گنبدهای نگهدارنده، در حال بازسازی است و اجازه بازدید عمومی آن تنها برای مناسبت‌های خاص صادر می‌شود.