مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک شیراز بنایی شگفت با معماری خیره‌کننده در قلب استان فارس است که با بازی حیرت‌انگیز رقص و نور در فضای داخلی چشم هر بیننده‌ای را ساعت‌ها به خود خیره می‌کند. مسجد نصیرالملک از بناهای معماری دوران قاجار است که در طول ۱۲ سال، در میان سال‌های ۱۲۹۳هـ.ق. تا ۱۳۰۵هـ.ق. ساخته شد. بانی آن به دستور فردی به نام میرزا حسن علی خان نصیرالملک، فرزند میرزا علی اکبر قوام‌الملک، از حکام فارس در دورۀ قاجار بود. وی علاوه بر این مسجد زیبا سفارش ساخت مجموعه‌ای عظیم شامل حمام و خانه را داد که تمام آنها امروزه از جاذبه‌های شهر زیبای شیراز به شمار می‌رود. مساحت مسجد نصیرالملک شیراز ۲۹۸۰ متر مربع است که ۲۲۱۲مترمربع از آن به زیربنا اختصاص یافته است. مسجد نصیرالملک از همان لحظۀ ورود با کاشی‌کاری خیره‌کننده‌اش بازدیدکننده را به درون می‌کشد. ایوان ورودی و عظیم این مسجد مملو از کاشی‌کاری‌های هفت رنگ قاجاری به رنگ‌های آبی، زرد، صورتی، لاجورد و سفید است.

در ورودی بنا از چوب ساخته شده و بسیار عظیم است. بر فراز آن کتیبۀ سردر ورودی بر روی قطعه‌ای سنگ مرمر در قالب شعری از شوریدۀ شیرازی به مناسبت ساخت بنا تراشیده شده است. مسجد نصیرالملک دارای دو شبستان شرق و غربی است. در واقع آنچه سبب زیبایی خیره‌کننده و شهرت جهانی این بنا شده شیوه‌ای است که هنرمندان در تزیین شبستان غربی مسجد نصیرالملک به کار گرفته‌اند. بخش داخلی شبستان از ترکیب طاق و تویزه‌های متوالی بر فراز ستون‌های قطور سنگی بنا شده و در تقاطع هر چهار طاق گنبدی کوچک برافراشته شده است. دو ردیف شش تایی از این ستون‌ها فضای داخلی شبستان غربی را به بخش‌های کوچکتر تقسیم می‌کند. این شبستان توسط هفت درگاه چوبی به حیاط دلگشا و زیبای مسجد متصل می‌شود. تمامی این درها با هنر گره‌‌چینی مشبک‌کاری شده و قطعات شیشه‌های رنگی درون فضاهای هندسی تعبیه شده است.

درخشش نور خورشید و عبور نور از میان شیشه‌های رنگی با ترکیب رنگ‌های قرمز، لاجوری، زرد و نارنجی و سبز تصویری بهشتی و وصف‌ناپذیر در فضای داخلی این شبستان ایجاد می‌کند. این تصویر با هنر درخشان سنگ‌تراشی رو سنگ گندمک ستون‌ها، و هنر فاخر کاشی‌کاری رنگارنگ قاجار با نقوش گل و بته و اسلیمی در آسمانه و طاق‌ها درهم‌ می‌آمیزد و فضایی رؤیایی و وهم آلود در بنای معماری مسجد نصیرالملک شیراز می‌آفریند. این فضا شبستان تابستانه ‌و شبستان شرقی فضای زمستانۀ مسجد تلقی می‌شود. در شبستان شرقی نیز هفت ستون ساده وجود دارد و سقف بنا مزین به کاشی‌کاری معقلی است. در مقابل این شبستان ایوانی به عرض شش متر وجود دارد که توسط شش طاق‌نما از حیاط جدا می‌شود. در وسط حیاط حوضی کم عمق و وسیع قرار گرفته و یکی از زیباترین کادرها برای عکاسی از این بنای زیبا تصویر همزمان ماهیان قرمز در دل حوض آبی و انعکاس درهای چوبی و شیشه‌های رنگی در آب حوض است. در انتهای شبستان شرقی مسجد دری وجود دارد که به یک چاه آب منتهی می‌شود و در آنجا یک حوضچه و یک دالان موجود است.

کتیبۀ نستعلیق موجود در دالان شمالی از نام معمار هنرمند بنا، محمد حسن معمار، و استاد محمدرضا کاشی‌پز، از به‌نام‌ترین هنرمندان زمانۀ خویش حکایت دارد که در کنار دو تاریخ ۱۲۹۳ هـ.ق. برای آغاز و ۱۳۰۵ هـ.ق. برای پایان کار سندی تاریخی برای این بنای شگفت‌انگیز است. در پایان کتیبه نیز شعر مشهوری از سعدی و نام معمار آمده است:
غرض نقشی است کز ما بازماند که هستی را نمی‌بینم بقایی         مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در حق استادان دعایی

مسجد نصیرالملک همچنین دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که با هم متفاوت هستند. شبستان شمالی این مسجد که زیباتر از نمونۀ جنوبی و دارای سه نیم‌طاق در سه طرف است و از سوی نیم‌طاق چهارم به حیاط وصل می‌شود. این بنا که به مسجد صورتی نیز شهرت دارد، در محلۀ گودعربان شیراز در جنوب خیابان لطفعلی خان زند، و در جنب شاه چراغ واقع شده است. به دلیل قرارگیری در داخل شهر، دسترسی آن به تمامی مراکز رفاهی و اقامتی بسیار راحت است. در مجاورت این بنا می‌توانید از نارنجستان قوام و مسجد عتیق نیز دیدن کنید.