معرفی استان اردبیل

استان اردبيل بيست‌وپنجمين استان كشور در شمالي‌ترين نقطه ايران قرار دارد. مساحت آن بالغ بر ۱۸۰۱۱ كيلومترمربع است كه از شمال به جمهوري آذربايجان، از شرق به استان گيلان، از جنوب به استان زنجان و از غرب به استان آذربايجان‌شرقي محدود است. از نظر مختصات جغرافيايي مدارهاي ۳۷ درجه و ۴۵ دقيقه و ۳۹ درجه و ۴۲ دقيقه منتهااليه شمالي- جنوبي و نصف‌النهارات ۴۸ درجه و ۵۵ دقيقه و ۴۷ درجه و ۳ دقيقه منتهااليه غربي- شرقي استان را مي‌پوشاند.ميزان نزولات جوي در استان بطور متوسط از ۲۵۰ الي ۶۰۰ ميليمتر در نوسان است. براساس آخرين تقسيمات كشوري، استان اردبيل شامل شهرستان‌هاي اردبيل، بيله‌سوار، پارس‌آباد، خلخال، مشكين‌شهر، مغان، نمين، نير و كوثر (كيوي) است

تاریخچه

در نوشته‌های تاریخ‌شناسان گفته شده که اردبیل از «ارد» و «ویل» ساخته شده است. «ارد» به روز بیست و پنجم هر ماه گفت می‌شود و در عین حال نام یکی از فرشتگاه آیین زرتشتی و معنایش «قانونی» و «مقدس» است. «ویل» نیز از کلمه‌های کهن آریاییست و معنایش «شهر» است. به این ترتیب اردبیل« شهر مقدس» است.

این شهر در طول تاریخ به دلیل شرایط طبیعی کم‌نظیر و موقعیت استراتژیکش مورد توجه بوده است. محوطه‌های باستانی مختلفی از دوران پیش از اسلام در این استان کشف شده‌اند و یادگارهای فراوانی نیز از حکومت‌های مختلف دوره‌‌های پس از اسلام در این استان به‌جامانده‌اند. منطقه‌ی باستانی یَری ملقب به شهر یَری که در نزدیکی مشگین‌شهر قرار دارد نشان از سابقه‌ی چندهزارساله‌ی سکونت انسان در این استان است.

اوج شکوه اردبیل در قرن‌های گذشته را می‌توان مربوط به دوران صفویه دانست که خاندان شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی بر مسند حکومت بودند.

جغرافیا

استان اردبیل که توسط کوه‌های سبلان، طالش و بزغوش احاطه شده است، از جنوب با استان زنجان، از غرب با استان آذربایجان شرقی و از شرق با گیلان همسایه است.  بخشی از مرز مشترک ایران با کشور جمهوری آذربایجان نیز در شمال این استان واقع شده است. اردبیل به‌واسطه‌ی چشمه‌های آب‌گرم فراوانش شهرت دارد.

آب و هوا

قرارگرفتن میان کوه‌های بلند و برف‌گیر باعث‌ شده این استان جزء استان‌های سرد ایران باشد. بنابراین بهترین زمان برای سفر به این استان بهار و تابستان است که از سرمای هوا کاسته شده است. هرچند برای عاشقان برف و سرما، زمستان‌های اردبیل یک مقصد ایده‌آل است.

شهرستان‌ها

اردبیل

شهر اردبیل یکی از سردترین شهرهای ایران است. نام آن روی لوح‌های سومِریان ثبت شده و حکایت از تاریخی پنج‌هزار ساله دارد. بیشتر مردم شهر از راه کشاورزی امرارمعاش می‌کنند و البته اردبیل به سرعت مسیر صنعتی‌شدن را طی می‌کند.

خانقاه و بقعه‌ی شیخ صفی‌الدین مهم‌ترین جاذبه‌ی گردشگری این شهر است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. علاوه بر آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، مقبره‌ی چند تن از بزرگان دیگر نیز در این بنا قرار دارد که از میان آن‌ها می‌توان به شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه سلسله‌ی صفویه) و همسر او اشاره کرد. آرامگاه شیخ امین‌الدین جبرئیل دیگر بقعه‌ی تاریخی مهم شهر اردبیل است.

اردبیل میزبان شورابیل یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های طبیعی درون شهری ایران است. امکانات رفاهی و تفریحی متنوعی همچون قایق‌سواری، دوچرخه‌سواری و مسیر پیاده‌روی دور دریاچه در این محل در نظر گرفته شده است.

مسجد جامع اردبیل یا جمعه مسجد، یادگاری از دوران سلجوقیان و هم‌چنین بازار تاریخی اردبیل از جاذبه‌های تاریخی این شهر است. از میان خانه‌های تاریخی اردبیل می‌توان به خانه صادقی، خانه ارشادی و خانه سید هاشم ابراهیمی اشاره کرد.

چندین پل تاریخی نیز در شهرستان اردبیل وجود دارد که پل‌های ابراهیم آباد، هفت‌چشمه، نادری، سیدآباد و یعقوبیه یا پنج‌چشمه تعدادی از آن‌ها هستند. ساخت برخی از این پل‌ها به دوران صفوی بازمی‌گردد.

دریاچه‌ی نئور از جاذبه‌های گردشگری طبیعی شهرستان اردبیل است که حدود پنجاه کیلومتر از این شهر فاصله دارد. در اطراف این دریاچه مسیرهای کوهنوردی و پیاده‌روی بسیار زیبایی وجود دارد که به سمت مرز استان‌های اردبیل و گیلان می‌رود.

مشگین شهر

مشگین شهر در دامنه‌ی کوه سبلان و در کنار رودهای مشگین‎چای و خیاو واقع شده است. این شهر را در قدیم خیاو می‌نامیدند.

محوطه‌ی تاریخی شهر یَری از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری مشگین‌شهر است. سنگ‌افراشته‌های شهر یری یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این منطقه‌ی باستانی است. در این سنگ‌افراشته‌ها تصاویری از چهره‌های انسان‌هایی بدون دهان حک شده است.

پل معلق مشگین شهر سازه‌ای مدرن است که ۳۶۵ متر طول دارد. این پل طولانی‌ترین پل معلق خاورمیانه است. با عبور از این پل نمای زیبایی از پارک جنگلی مشگین شهر دیده می‌شود.

چند قلعه‌ی تاریخی نیز در شهرستان مشگین شهر وجود دارند که از میان آنها می‌توان به کهنه قلعه، قلعه قهقهه و قلعه دیو اشاره کرد.

ارتفاعات باشکوه سبلان که در فهرست آثار طبیعی ملی ایران هم ثبت شده، در نزدیکی مشگین‌شهر قرار دارد. علاوه بر کوهنوردی و صعود به قله، دامنه‌های این ارتفاعات نیز جذابیت‌های زیادی برای طبیعت‌گردی دارد.

نَمین

نَمین در منطقه‌ی مرزی ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده است. آب‌و‌هوای معتدل این شهر تحت‌تاثیر رطوبت و نم دریای خزر است. برخی شواهد نشان می‌دهد انتخاب نام نمین –به معنای «رطوبت‌دار»- تاکیدی بر همین مسئله است.

در فاصله‌ی ۱۰ کیلومتری شهر نمین می‌توانید از جنگل فَندُقلو بازدید کنید. منطقه‌ای سرسبز که از اواخر اردیبهشت تا اواخر خرداد پوشیده از گل‌های بابونه می‌شود. در این زمان از سال گل‌های بابونه وحشی، دشتی به وسعت چندصدهکتار را دربرمی‌گیرند.

دریاچه‌ سوها یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری شهر نمین است که در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد. دریاچه‌ی سوها حدود چهل کیلومتر از اردبیل فاصله دارد.

گردنه‌‌ی حیران در مسیر آستارا به اردبیل نیز یکی از جذاب‌ترین جاده‌های ایران است.

خَلخال

خَلخال که تا سال ۱۳۵۸ هروآباد خوانده می‌شد، در جنوب استان قرار گرفته است. برخی یافته‌های باستان‌شناسی پیشینه‌ی این شهر را به نیمه‌ی دوم هزاره‌ی اول پیش از میلاد نسبت می‌دهند.

جاده‌‌ی اَسالِم به خلخال یکی از زیبا‌ترین جاده‌های ایران است. مسیری جنگلی به طول ۸۰ کیلومتر که شهر اسالم در استان گیلان را به شهر خلخال در استان اردبیل می‌رساند. جاده‌ای پر پیچ و خم که از میان جنگل و کوه می‌گذرد.

سرعین

شهر سرعین به چشمه‌های آب گرم فراوانش معروف است که مسافران زیادی را به این شهر می‌کشاند. مجتمع‌های آب درمانی و آب‌گرم‌های فراوانی در سرعین فعالیت می‌کنند. تپه‌ی باستانی آناهیتا و پیست اسکی آلوارِس از دیگر جاذبه‌های گردشگری شهر سرعین هستند.

اقامت‌گاه‌ها

در شهر اردبیل نمی‌توان سراغ هتل‌های لوکس را گرفت ولی چند هتل میان‌رده در این شهر وجود دارد. هتل سبلان از هتل‌های خوب اردبیل است. هتل مهدی، هتل دریا، هتل شورابیل و هتل نگین از دیگر هتل‌های اردبیل هستند.

در شهر سرعین اما هتل‌های زیادی فعالیت می‌کنند که هتل لاله، هتل رویال پارک و هتل ارشاد از هتل‌های خوب شهر سرعین هستند.

چند اقامت‌گاه بوم‌گردی نیز در استان اردبیل وجود دارد که از میان آن‌ها می‌توان به اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی شوئون، باجیلار سردابه، کزج و اکوکمپ ملک‌سویی اشاره کرد.

رستوران‌ها

کبابی حاج مالک در اردبیل به کباب‌های تازه‌اش معروف است. رستوران خانه‌ی صادقی هم جزء رستوران‌های خوب اردبیل است که در بنایی تاریخی قرار دارد. رستوران شاه‌عباس هم در بنای تاریخی حمام ابراهیم‌آباد قرار دارد. رستوران‌های معین‌دربار و گل‌سرخ از دیگر رستوران‌های باکیفیت شهر اردبیل هستند.

رستوران پیزاپیزا، رستوران زنجیره‌ای پدرخوب (شعبه‌ی اردبیل) و پیتزا سارا هم جزء رستوران‌هایی هستند که می‌توان در منوی آنها سراغ غذاهای فرنگی و فست‌فود را گرفت.

صنایع دستی

ورنی یکی از صنایع دستی استان اردبیل است. ورنی با استفاده از نخ‌های پشمی یا ابریشمی و یا تلفیقی از این دو بافته می‌شود و گاهی به عنوان زیرانداز از آن استفاده می‌شود. عشایر ائل‌سوون دشت‌مغان از عمده‌ترین تولیدکنندگان ورنی هستند.

گلیم، جاجیم، خراطی چوب، جوراب‌سنتی و نمد از دیگر صنایع دستی استان اردبیل هستند. مفرش و اُجاق قَراقی از دیگر صنایع دستی هستند که عشایر استان اردبیل به تولید آن می‌پردازند.

غذاهای محلی

آش میوه یکی از غذاهای سنتی خاص استان اردبیل است که برای تهیه‌ی آن از میوه‌های خشک استفاده می‌شود. آش دوغ دیگر غذای محلی استان اردبیل است که در آن از نخود، برنج، دوغ محلی، سبزی، ماست و … استفاده می‌شود.

پیچاق‌قیمه غذای لذیذ دیگریست که برای تهیه آن از بادام، گوشت، پیاز، تخم مرغ، و برگ‌مو استفاده می‌شود. خوردن ساج‌کباب یا ساج قورما را هم نباید از یاد برد. این غذا با گوشت، پیاز، روغن حیوانی، نان لواش خشک، ماست، سیر و نمک و فلفل تهیه می‌شود.

خَشیل نیز از غذاهای پرطرفدار اردبیل در فصول سرد سال است که با شیره‌ی خرما (عسل)، بلغور گندم، آرد، کره، دارچین و شکر تهیه می‌شود.

سوغات

عسل، سرشیر و کره‌ی محلی از سوغاتی‌های مشهور استان اردبیل هستند.

حلوای سیاه یکی ازخوراکی‌های قدیمی و معروف این استان است. باقلوا و نان فطیر استان اردبیل هم طرفداران زیادی دارد.

آداب و رسوم

از میان رسوم مختلفی که در شهرهای این استان وجود داشته است، می‌توان به رسم پارچه‌کَسدی اشاره کرد که امروزه تنها در برخی از مناطق استان انجام می‌شود. پارچه‌کَسدی به جشنی زنانه گفته می‌شد که پیش از جشن عروسی برگزار می‌شد و در آن زنان فامیل برای عروس، لباس می‌دوختند.

آیین‌های نوروز و عزاداری ماه محرم از دیگر آدابیست که با همان حال‌و‌هوای سنتی در شهرهای استان برگزار می‌شود.