تورنگ تپه

«تپه تورنگ» در شمال غربی روستای «تورنگ»، در ۲۰ کیلومتری «گرگان»، مرکز استان «گلستان» و در ۶۰ کیلومتری از ساحل دریای خزر قرار گرفته است. این تپه باستانی که باستان‎شناسان پیشینه‌ آن را به ۵ تا ۶ هزار سال پیش و در پیوند با تمدن‌های «تپه حصار دامغان» و «تپه سیلک کاشان» باز می‌گردانند، در شمار فهرست آثار ملی ایران جای دارد.
نخستین کاوش‌های انجام شده در تپه تورنگ توسط باستان‎شناسی به نام «دوبد»، در سال ۱۲۵۷خورشیدی، یعنی دوران قاجار و در زمان پادشاهی محمد شاه می‌رسد. در طی این حفاری‎های باستان‎شناسی، ابزار و اشیایی از جمله جام، ابزار، ظرف و جنگ‌افزاری زرین و سیمین و برنز و مفرغ به دست آمد. همچنین روشن شد که در تورنگ تپه در روزگار باستان کشاورزی، سامانه‌ آبیاری و سفال‌گری رایج بوده است.
«ژاک دو مورگان» نیز در سال ۱۲۶۸ خورشیدی، خنجرهای مسی و مفرغی و همین‎طور تندیس‌های کوچک سنگی کوچک و نشانه‌های دیگری از این تپه یافت. پس از دو مورگان، در سال ۱۳۱۰ خورشیدی، باستان-شناسان آمریکایی به رهبری «فردریک ولسین» سه لایه تاریخی برای تورنگ تپه شناسایی کردند.
در نخستین طبقه به عمق ۶ متر گورستانی با سفالینه‌های سرخ و خاکستری و برنزینه‌هایی از دوران آهن پیدا شد. از طبقه دوم در ژرفای ۸ متری و طبقه پایین‎تر، یعنی طبقه سوم نیز ظرف‌های سفال و تندیس‌های گلی به دست آمد. سرانجام با کاوش‌های باستان‌شناس فرانسوی «ژان دئی» در دهه‌ ۴۰ و ۵۰ خورشیدی روشن شد که تپه تورنگ ۹ دوران فرهنگی را از سر گذرانده است.
تورنگ تپه در گستره‌ ۳۰ هکتار و ارتفاع ۳۰ متر قرار دارد. بر روی این تپه باستانی، یک سازه‌ خشتی به درازای ۱۳ متر و پهنای ۸ متر است. این سازه‌ خشتی ۲ طبقه دارد و امروزه تنها طبقه زیرین با پلکان برجای مانده است.
بر این سازه‌ خشتی که یک چهارتاقی باستانی است، روزگاری یک دژ ساسانی قرار داشته است که گمان می-رود بخشی از دیوار باستانی هیرکانیا (گرگان) بوده باشد. این دیوار باستانی ایران ساسانی را در برابر بیابان‎گردانی چون «خیونان»، «هپتالیان»، «کیداریان» بوده است.
از این بخش نشانه‌هایی از دوران‌های شاهنشاهی هخامنشی و اشکانی نیز یافت شده است. از میان آن‎ها می-توان از مُهری با نام «خسروشاد پیروز» نام برد که شاید متعلق به شهرستان گمشده‌ «روشن پیروز» بوده باشد. همچنین نشانه‌هایی از دوران ایلخانی نیز از این تپه باستانی به دست آمده است.