یکی از کهن ترین مناطقی که محل استقرار انسان ها در دشت جاجرم و استان خراسان شمالی است، تپه «پهلوان» نام دارد که مربوط به هزاره اول قبل از میلاد و متعلق به دوره نوسنگی تا قرون میانه اسلام و با شماره ۱۶۵۸۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در فاصله ۳ تا ۴  کیلومتری جنوب جاجرم قرار گرفته و وسعت آن ۴ هکتار است. این منطقه تاریخی مورد کاوش کاوشگران قرار گرفته و دارای سفال‌هایی با ظاهر خشن و نخودی و نقوش سیاه هندسی ساده و قدیمی‌ترین آثار استقراری این منطقه متعلق به اواخر دوره نوسنگی است.

همچنین پیش از میلاد، تپه «پهلوان» یکی از مراکز صنعتی تولید مهره‌های سنگی، انواع مته‌ها، تیغه‌ هایی که برای تولید مته از آن‌ ها استفاده می‌شد، بلوک‌های سنگ خام به رنگ‌ های مختلف برای تولید مهره، مهره‌های ناتمام، شکسته یا پرداخت شده بوده و همگی نشان‌ دهنده تولید تخصصی مهره‌ های سنگی در این محوطه است.

خراسان

شناسنامه هر کشوری آثار باستانی و میراث فرهنگی آن است. آثار باستانی است که قدمت، تاریخچه و تمدن هر سرزمینی را مشخص می کند؛ پس حفاظت و حراست از آنها  حتی تپه های تاریخی امری ضروری است و نسلهای مختلف نیز چون پیشینیان باید از این میراث اجدادی پاسداری کنند.

تپه تاریخی پهلوان جاجرم در چهار كیلومتری جنوب غربی شهر جاجرم و ۱۷۰ كیلومتری بجنورد، مركز استان خراسان شمالی قرار دارد

تپه پهلوان در خراسان شمالی قرار دارد. این مکان نیز جزو مکان های بسیار کهن و قدیمی در ایران و جهان به حساب می‌آید که از اولین هزاره پیش از میلاد مسیح باقی مانده است. به گفته محققان ساخت و تولید سفال های قرمز و مشکی با نقوش مختلف در این منطقه رواج داشه است. شاید تپه پهلوان را بتوان به عنوان یکی از شرقی‌ترین نقاط گسترش فرهنگ چشمه‌علی مطرح کرد. هرچند که نقوش سفال‌های دوره چشمه‌علی کشف‌شده در تپه پهلوان بسیار ساده و ابتدایی هستند.برخی از باستان شناسان براین باورند که با توجه به کشف سفال‌هایی اغلب خشن، نخودی با نقوش سیاه هندسی ساده و حرارت نامناسب و آمیزه گیاهی خشن به‌نظر می‌رسد قدیمی‌ترین نهشته‌های استقراری این محوطه متعلق به اواخر دوره نوسنگی باسفال باشد. وازسوی دیگر اعتقاد دارند  تپه پهلوان یکی از شرقی‌ترین نقاط گسترش فرهنگ چشمه‌علی باید باشد هرچند که نقوش سفال‌های دوره چشمه‌علی کشف‌شده در تپه پهلوان بسیار ساده و ابتدایی و همانند نمونه‌های بسیار پر نقش و پیچیده سفال‌های این دوره در محوطه‌های شاخص فلات مرکزی نیستند. تپه تاریخی پهلوان یكی از قدیم ترین استقرارگاه های بشر در خراسان شمالی است كه قدمت آن به دوران های نوسنگی، مس سنگی و دوران میانه اسلامی می رسد و شش تا ۹ هزار سال قبل مورد سكونت بوده است. مطالعات باستان شناسی در این محوطه باستانی نشان می دهد این تپه به عنوان یك محوطه كارگاهی مربوط به تولید ابزار و زیورآلات سنگی در بین سایر محوطه های باستانی خراسان شمالی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است.در هزاره ششم پیش از میلاد تپه پهلوان یکی از مراکز صنعتی تولید مهره‌های سنگی بوده است. انواع مته‌ها، تیغه‌هایی که برای تولید مته از آن‌ها استفاده می‌شد، بلوک‌های سنگ خام به رنگ‌های مختلف برای تولید مهره، مهره‌های ناتمام یا شکسته ومهره‌های سوراخ شده و پرداخت شده، همگی نشان‌دهنده تولید تخصصی مهره‌های سنگی در این محوطه است.

http://wishna.blogfa.com/post/9242