مسجد آقابزرگ مسجد و مدرسه‌ای بزرگ در کاشان، منسوب به ملا مهدی نراقی ملقب به آقابزرگ که به هزینه مردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش در نیمه قرن ۱۳ق، مقارن با دوران پادشاهی محمد شاه قاجار (متوفی ۱۲۶۴ق) ساخته شده است.

محل بنا

این مسجد و مدرسه در محدوده تاریخی و بافت قدیمی شهر، مجاور بقعه خواجه تاج‌الدین و در محله‌ای به همین نام بنا گردیده و در خیابان آقابزرگ، منشعب از خیابان فاضل نراقی واقع است و از نظر استواری هنوز وضع مطلوبی دارد.

پیشینه تاریخی

ساختمان این بنا در روزگار پادشاهی محمدشاه قاجار آغاز گردید و در سال‌های نخستین سلطنت ناصرالدین‌شاه (۱۲۶۴–۱۳۱۳ق)، به پایان رسید.

به نظر می‌رسد که این مجموعه، بر روی آثار به جای مانده پس از زلزله ۱۱۹۲ق یا دوره‌های گذشته ساخته شده باشد، به خصوص شبستان ۴۰ ستون شمالی مسجد که احتمالاً پیش از احداث گنبدخانه بر روی بقایای خانقاه، مسجد، مقبره و مدرسه خواجه تاج الدین (متعلق به اواسط سده ۹ق) ساخته شده است.

تلفیق این شبستان با مسجد و مدرسه‌ای که بعداً در کنار آن ایجاد گردید، یکی از نمونه‌های ایجاد هماهنگی و اتصال دو بنا در کنار هم است.

مشخصات

مسجد و مدرسه آقابزرگ مجموعه نفیسی است از عناصر معماری و تزییناتی، و ترکیبی از این حجم‌ها و اندام‌های متناسب به هم تنیده، شامل: سردر و هشتی ورودی، صحن مرکزی، مقصوره و شبستان‌ها. همچنین مدرسه آقا بزرگ کاشان با طرح گودال باغچه و بادگیرهای که نمایانگر استفادهٔ هوشمندانه از عناصر اقلیمی است. استفاده از خاک بستر ساختمان، بدون باقی گذاشتن آثار یا ضایعات در محل استخراج، برای ایجاد مصالح موجب شده است تا با حداقل مصرف انرژی و افزودنی‌های غیر محلی، درصد عمدهٔ مصالح مورد نیاز از درون محل کارگاه ساختمان تأمین شود.

ویژگی‌های بنا

• معماری ویژه؛ گنبدخانه بر روی ۸ پایه عظیم بر پا شده، زیرا در طرح مساجد قدیمی ایران ایجاد گنبد بر روی پایه‌های آزاد به ندرت دیده می‌شود. نتیجه عملی اجرای این نوع طرح، جریان یافتن هوای خنک در فضای گنبدخانه در فصول گرم و تابستان‌های داغ منطقه کویری است.
• گودال باغچه (حیاط تحتانی)؛ حوض بزرگ (آب‌نما) و باغچه‌های آن به طراوت فضا کمک می‌کند.
• با توجه به سادگی و بی‌پیرایگی این مجموعه، زیاده‌روی در تزیین، به‌ویژه در کاشی‌کاری این بنا به چشم نمی‌خورد.
• تزیینات؛ گچ‌بری، نقاشی، کارهای چوبی (کنده‌کاری، گره‌چینی، آلت و لقط)، مقرنس‌کاری، کاشی‌کاری رسمی‌بندی و یزدی‌بندی
• یک جفت درِ نفیس (درِ مدخل اصلی مسجد) که کنده‌کاری و با گره‌چینی و گل میخ تزیین شده است.
• میخ های روی در به تعداد آیات قرآن است
• این مسجد دارای بافت نسبتاً قرینه است

نگارخانه

• 

  ———

  مساجد را می توان یکی از شاخص ترین بناهای معماری در ایران دانست. در آمیختن فرهنگ ایرانی و اسلامی پس از ورود این دین آسمانی به ایران باعث شد تا همه ساخته های ایرانیان چهره ای تازه به خود بگیرند و متفاوت تر از همیشه به نظر برسند. معماران و هنرمندان ویژگی های اسلامی را به هنر ایرانی اضافه کردند و از این ترکیب در ساخت عبادتگاه های‌شان بهره گرفتند تا فضایی سرشار از شور و شوق معنوی و هنر ایرانی را ایجاد کنند.

  مسجد آقابزرگ یکی از نمونه های کم نظیر معماری در ایران است و یکی از دیدنی های چشم نواز سرزمین‌مان به شمار می رود. برای دیدن این مسجد تماشایی باید راهی کاشان شویم؛ شهری که جاذبه های بسیاری را در خود جای داده است و در میان کویر خودنمایی می کند. کوچه پس کوچه های این شهر پر از آثاری هستند که می توان برای ساعت ها به آنها نگریست و در هر دقیقه جلوه ای تازه کشف کرد.(کارناوال)

  The mosque of ‘Agha Bozorg’ in Kashan is one of the best mosques in Iran. The #historical mosque was built in the late 18th century & is #famous for its precise, symmetric #architecture & #attractive appearance.
  ‘Agha Bozorg’ was constructed by the master architect ‘Ustad Haj Sa’ban-Ali’ & was assisted by his pupil named ‘Ustad Ali Maryam’, who later on became one of the most famous architects of Persia. The mosque houses a theological school (Madrasah), which is situated in the center of this grand mosque. The mosque was constructed for holding prayers & preaching sessions carried out by ‘Mullah Mahdi Naraghi II’, known as ‘Agha Bozorg’ & is affiliated to the ‘Shia’, the second largest denomination of Islam.
  The ‘Agha Bozorg’ is famous for its symmetric #design. The mosque consists of four porches, two ornate minarets & a brilliant brick dome. Two large iwans of the mosque are highly decorated using calligraphy bands & the tile work bearing red, blue or yellow colors against the brick ground. One of the iwan is situated in front of the mihrab (the decorated niche indicating the direction of Mecca) & the other is located near the entrance. The wooden front door of the mosque is adorned with as many jewels as there are verses

   

  ---