ابرکوه ۴ یخچال خشتی دارد که بزرگترین آنها یخچال آقازاده می باشد. این یخچال ۲۲ متر ارتفاع دارد و محیط گنبد آن به ۶۴ متر می رسد. یخچال ابرکوه نیز مانند بیشتر یخچال ها شکلی مخروطی دارد و پلان آن دایره ای شکل است و به صورت پله کانی ساخته شده است. سطح داخل یخچال گود تر از بیرون آن است. مصالح به کار رفته در این سازه آهک،سنگ خشت خام،چوب و گل است. ۵۰سانتی متر اولیه سازه با سنگ،ملات،آهک و ماسه بنا شده است و باقی آن ساخته شده از خشت و گل می باشد.

طرح و نوع ساخت یخچال نشان از زیرکی سازنده دارد و نکات قابل توجهی برای ایجاد سرمای لازم و جلوگیری از آب شدن یخ ها انجام گرفته است که عبارتند از : مصالح به کار رفته و عایق کاری مناسب سازه،دیوار گنبد در پایین ضخامت بیشتری دارد و هر چه بالاتر می رود نازک تر می شود؛ می دانیم که گرما میل به بالا رفتن دارد از این جهت یخچال بلند ساخته شده تا در روز های گرم سال یخ ها ذوب نشوند.

درب انبار یخ رو به شمال است و شیب دار بودن سطح برای جابه جایی راحت تر یخ ها به حوضچه هاست.

 ساختار پلکانی آن نیز برای کمتر شدن فشار وارد بر گنبد آن می باشد.

یخچال خشتی ابرکوه مورخ ۱۷/۱۲/۱۳۸۱ با شماره ۷۷۵۲ به ثبت آثار ملی رسید.

توضیحات بیشتر:

یخچال خشتی ورودی ابرکوه
نام	یخچال خشتی ورودی ابرکوه
کشور	ایران
استان	استان یزد
شهرستان	شهرستان ابرکوه
اطلاعات اثر
نام‌های دیگر	یخچال آقا
کاربری	یخچال، چال
دیرینگی	دوره قاجار
دورهٔ ساخت اثر	دوره قاجار
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۷۷۵۲
تاریخ ثبت ملی	۱۷ اسفند ۱۳۸۱

یخچال خشتی ورودی ابرکوه یا یخچال آقا مربوط به دوره قاجار است و در ابرکوه، جنب خیابان شهید بهشتی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۷۵۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

معماری

یخچال ابرکوه بنایی مخروطی شکل با پلانی گِرد و مدور است که به صورت پله‌ای ساخته شده‌است. این سازه در حدود دوازده متر بلندا دارد و نزدیک به همین مقدار نیز ژرفا دارد و دیرینگی آن به دوره قاجاریه می‌رسد. سطح کف درونی ساختمان، گودتر از سطح زمین‌های برونی ساخته شده‌است. یخچال‌ها دارای چهار بخش اصلی دربرگیرنده حوض‌بند، انباره یخ، دیوارهای سایه‌انداز و گنبد بزرگ روی انباره هستند. مصالح به‌کار رفته در بنا، سنگ و خشت‌خام و گِل و چوب و آهک است. در آغاز نزدیک به ۵۰ سانتی‌متر را با مصالح سنگ، ملات، ماسه و آهک بنا می‌کرده و باقی را با خشت و گل می‌ساخته‌اند. از ویژگی‌های برجسته این سازه طرح و فرم ساخت آن است.

سازندگان بنا در طراحی و ساخت یخچال به نکات مهمی مانند سرمایش کافی برای نگهداری یخ، نوع مصالح ساختمانی سازه، چگونگی فرآوری یخ و عایق‌کاری بنا توجه داشته‌اند و هر یخچال بخشهایی مانند دیوارهای سایه‌انداز، حوضچه‌های فرآوری یخ و چالهٔ بزرگ مخروطی‌شکل داشته که بر فراز چاله، گنبد بزرگ خشتی بنا شده‌است. دیوار گنبد در پایین آن قطر زیادی دارد و هرچه به رأس نزدیک‌تر می‌شود، از قطر آن کاسته می‌شود. گاه معمار برخی یخچالها برای کاستن از فشار وارد بر گنبد، آن را به صورت پله پله ساخته است.

ورودی انباره یخ بیشتر رو به شمال قرار داشته و به‌وسیلهٔ سطحی شیب‌دار، برای جابجایی آسان یخ به حوضچه‌ها مرتبط می‌شده است. از آنجا که گرما در بلندای فراتری جای می‌گیرد، بلندای بسیار یخچال‌ها هم برای ذوب نشدن یخ‌ها در روزهای گرم تابستان بوده‌است.

کاربرد

این بنا در گذشته محل فرآوری و انبار کردن یخ بوده‌است. تنها راه ورودی آن دریچه کوچکی است که برای بیرون آوردن یخ در فصل تابستان کاربرد داشته‌است. در بیشتر موارد یخچال‌های خشتی در مالکیت خان‌ها و اشراف بوده و در برخی موارد هم فرد نیکوکاری آن را برای استفاده مردم می‌ساخته و وقف می‌کرده است.

منبع:» ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

Abarkuh Ice House,it was built in Qajar Dynasty era,Abarkuh City,Yazd province,Iran